1963 Kavel: Grev hakkı grevle alınır

1960’lı yıllar, dünya ile eş zamanlı olarak Türkiye’de de başta işçi sınıfı olmak üzere kitle mücadelelerinin yükselmekte olduğu bir dönemdi. 1961 Anayasası’nda işçiler için grev hakkı cumhuriyet tarihinde ilk kez tanınmıştı ancak uygulamaya geçmesi için gereken yasal düzenlemeler bir türlü yapılmıyordu. Bu hakkın kullanılması için işçi sınıfının militan mücadelesi gerekti. Sendikalarını da harekete geçiren işçiler, 31 Aralık 1961’de yüz binden fazla kişinin katıldığı Saraçhane mitingi ve ardından 1963’teki Kavel grevi ile yasanın çıkmasını sağlayarak grev haklarını söke söke aldılar.

Vehbi Koç’un da ortaklarından olduğu, İstanbul İstinye’de bulunan Kavel Kablo fabrikasında gerilim, Amerika’dan yeni bir müdürün ithal edilmesiyle başladı. Fazla mesailer, daha önce ödenen yıllık ikramiyelerin kaldırılması, işçilerin sendikadan istifaya zorlanması ve ardından dört sendika temsilcisinin işten atılması işçilerin sabrını taşıran son damlalar oldu. 28 Ocak 1963 günü Türk-İş’e bağlı Maden-İş sendikasında örgütlü 173 işçi greve çıktı. Fabrikayı işgal ettiler, kapıları kaynakladılar. İdari kadro çalışanlarını da fabrikaya sokmadılar. Bunun üzerine 14 Şubat’ta polis saldırdı, dokuz işçiyi yaraladı. İstinye halkı fabrika önünde toplanarak polisi protesto etti ve greve sahip çıktı. Sadece İstinye halkı değil, başta Koç’a ait olmak üzere pek çok fabrikadan işçiler dayanışma kampanyası baştalarak Kavel işçileri için para topladılar, destek eylemleri yaptılar. Küçük bir fabrikanın az sayıdaki işçileri ülke gündemine oturmuştu.

3 Mart günü hükümetin de araya girmesiyle anlaşma sağlandı. İkramiyeler geri verildi, işten atılan ilk dört işçi geri alınmadıysa da tazminatları ödendi. Bununla birlikte grev süresince atılan işçiler geri alındı. Sürecin devamında işçilere davalar açıldı, tutuklamalar yapıldı ancak birkaç ay içerisinde hepsi serbest bırakıldı. Fakat Kavel grevinin çok daha önemli bir sonucu oldu. İki yıldır geciktirilen ve artık “Kavel maddesi” olarak anılan 274 sayılı Sendikalar Yasası ve 275 sayılı Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Yasası, 15 Temmuz 1963’te meclisten geçti ve 24 Temmuz’da yürürlüğe kondu. Kavel işçisi öğretti ki; haklarımızı elde etmek, hatta bu hakları kullanabilmek ancak örgütlenmekle, örgütlendiğimiz sendikaları zorlamakla ve tüm emekçi halkla birlik olup mücadele etmekle mümkündür.

Bu yazı Gerçek gazetesinin Ocak 2019 tarihli 112. sayısında yayınlanmıştır.